martes, 18 de octubre de 2016

Susan Sontag | Entrevista completa para a revista Rolling Sonte | por Jonathan Cott



"Eu adoro rock'n'roll. O rock mudou minha vida - sou uma dessas! [rindo] O rock literalmente mudou minha vida. [...] No final dos anos cinquenta, vivi num universo totalmente acadêmico. Ninguém sabia de nada, e eu não conhecia uma única pessoa com que pudesse compartilhar essas coisas, então não comentava nada com ninguém. Não perguntava coisas do tipo: 'Você ouviu aquela música?'. As pessoas que eu conhecia falavam de Schönberg. Muita gente diz um tanto de baboseiras sobre os anos cinquenta, mas é verdade que, naquela época, havia uma separação completa entre as pessoas antenadas com a cultura popular e aquelas envolvidas com alta cultura. Nunca conheci ninguém que se interessasse pelas duas coisas; eu sempre me interessei pelas duas e costumava fazer tudo sozinha porque não tinha ninguém com quem compartilhar. Mas em determinado momento, é claro, tudo mudou. E isso é o interessante dos anos sessenta. Mas agora, como a alta cultura está sendo liquidada, as pessoas querem dar um passo para trás e dizer: 'Ei, espera um minuto, Shakespeare ainda é o maior escritor que já existiu, não se esqueça disso'" (p. 45-47).

jueves, 2 de junio de 2016

Susan Sontag: The Making of an Icon (Recensió a The New York Times)



A principis de 2016 vaig intentar llegir aquesta biografia, publicada en castellà per l'editorial Circe. Vaig aturar-me a la meitat. Els motius de la meva renúncia a continuar la lectura està plasmada en la recensió del llibre que Daphne Merkin va escriure per al The New York Times. Busquem companys de viatge per allò que ens agrada, però també per allò que rebutgem. Qui més, qui menys, necessita una confirmació raonada de les seves intuicions, dels seus sentiments, dels seus pensaments. Aquí n'hi he trobat una per a l'ocasió.


October 29, 2000

The Dark Lady of the Intellectuals


Unquestionably she is very smart, but Susan Sontag's biographers attribute her fame to the art of being famous.


By DAPHNE MERKIN




As literary culture continues on its downhill trajectory -- sliding from the heights of serious thinking to the crass demands of the bottom line -- it becomes ever harder to believe in that not too distant past where intellectuals qualified as contenders for something other than dusty symposiums and the mingy rewards of academic prestige. We suppose it to be so; certainly the nostalgic history of American letters has it so. For a brief period from the 40's to the 60's, that is, you could publish an essay in small-circulation journals like Partisan Review, Commentary or Dissent and become an overnight sensation, the talk of the town.
Nowadays, no one is sure whether Partisan Review still exists (it does), and it is impossible to imagine that anyone once rushed to read the latest issue so as to be able to discuss it at the the Trillings' next cocktail party. Indeed, it was Diana Trilling who at the close of her memoir, ''The Beginning of the Journey,'' wrote elegiacally of ''the life of significant contention,'' which that cranky, opinion-toting group known as the New York Intellectuals specialized in. It's unclear that their moment was ever as auspicious or luminous as later accounts depicted, but there is no doubt that it was drawing to an end by the time the Beatles arrived on the scene. It was the groovy 60's, after all, and there was scant interest in ideological debates conducted by unmediagenic eggheads. In their place a hipper type of thinker was emerging, one who made an engagement with ideas seem like the epitome of cool -- a teasing erotics of the mind for a brain-addled, sensation-seeking generation.

Enter Susan Sontag, who almost single-handedly imbued the sober, increasingly disregarded disciplines of close reading and intense brooding with a very contemporary glamour. From the start, Sontag was different from Mary McCarthy, Hannah Arendt and the other bluestockings who preceded her, in part because of the oracular, aphoristic quality of her prose, and in part because of her ability to strike a camera-friendly pose. It didn't hurt that she was darkly beautiful, with a sensuous mouth, a thick helmet of hair and a direct, wide-set gaze. Or that well before the Age of Prada she outfitted herself in chicly underdesigned clothes and shades of black. (Elizabeth Hardwick, in her introduction to ''A Susan Sontag Reader,'' suggests that Sontag ''is herself a sort of pictorial object, as the many arresting photographs of her show.'')

Then there was the mystique of her self-creation, the lack of prosaic data -- whether in the form of biographical clues or personal revelations. One was familiar, of course, with the rapid ascent of her cultural star, as precipitous in its way as the fabled discovery of Lana Turner at a drugstore counter. But for the longest while, Sontag's background remained hazy, giving her an aura of impenetrability; it was as though she had sprung, fully formed and discoursing on Godard, from the head of a moody French existentialist. This image of fearless, almost masculine self-invention was carefully polished in interviews, where she gave the impression of having followed her own wunderkind inclinations without any grown-up encouragement. One magazine profile had her explaining that she liked to read encyclopedias as a 10-year-old, only to move on to the classics -- all the classics. Of her early mental prowess, she once said dismissively, ''It was such a given.'' I remember coming upon Sontag in the mid-70's, after she was already established as America's pre-eminent woman of letters, and wondering not so much who her parents were but whether in fact she had any.

Sontag burst into panoramic view with the publication of ''Notes on 'Camp' ''in Partisan Review in the fall of 1964. The huzzahs that greeted this essay, prescient as it was, are inconceivable from the vantage point of the present day, when polemical writing in prestigious journals generally gets treated, as the writer David Brooks has observed, ''as just another scrap in the media confetti.'' Sontag was 31, and had already written a slim and stylized novel, ''The Benefactor,'' as well as a bunch of essays, including one on Simone Weil for the inaugural issue of The New York Review of Books. Her formidable brain and dramatic physical presence had been causing a stir in cerebral circles for several years, but with this piece her audience widened to include the masses who read Time, which took up both Sontag and her bold conception of the camp sensibility with wild enthusiasm.



In the decades since, Sontag has voiced shifting, sometimes contradictory opinions on matters political, intellectual and literary. These have included incendiary manifestoes (on the ''pornographic imagination'' and the unredeemable malignity of America, which she once called ''a doomed country . . . founded on a genocide''); arrogant miscalculations (about the politics of North Vietnam and Cuba); thoughtful reconsiderations (of the nature of Communism and of the filmmaker Leni Riefenstahl); and unabashedly esoteric artistic judgments (favoring foreign over home-grown writers, and form over content). If consistency is truly the hobgoblin of little minds, Sontag's mind must be very large, for she has never been stopped by her own last pronouncement. In the past decade, for instance, while continuing to champion the kind of elliptical European fiction that meets her much elaborated and stringent critical standards, she began writing best-selling, plot-heavy novels. But whatever the position or wherever the situation, Sontag has managed to hold the limelight as few of her kind have done.

Carl Rollyson and Lisa Paddock's unauthorized, gossipy account of the life and times of Susan Sontag is built around two reductive suppositions: that the real source of their subject's cultural influence is her keen insight into ''the machinery of self-promotion which she could have patented,'' and that she rules over the house of intellect like a highbrow Lucrezia Borgia, by fear and intimidation. Their biography broadcasts its debunking intentions right up front, in the resolute wording of its subtitle: ''The Making of an Icon.'' In their chatty introduction, the authors describe their first encounter with Sontag, at an academic conference in Poland in 1980. ''We approached her,'' they write, ''with a proper sense of awe, yet Carl found it remarkably easy to sit next to her at a table and talk for 15 minutes about contemporary literature.'' One can only conclude that behind every fan is a detractor struggling to get out, for somewhere along the way the pair's admiration soured -- helped along, no doubt, by Sontag's refusal to cooperate and by her effort to keep others from talking. Having decided to take a closer look at the woman they once idolized from afar, Rollyson and Paddock found her to be just another flawed mortal: ''So Susan Sontag as the world now knows her is a dream of Susan Sontag.'' Quelle surprise.

Sontag was born on Jan. 16, 1933, in Manhattan; her mother had a second daughter, Judith, three years later. The circumstances of Sontag's young life, although financially comfortable, weren't particularly charmed: her parents spent much of their time in China, where Sontag's father, Jack Rosenblatt, had a fur trading business, while she lived with her grandparents in New York. When she was 5 her father died, and her mother, Mildred, moved the family to Miami and then Tucson in search of a hospitable climate to relieve her older daughter's asthma. Sontag is described as a classic writer-in-the-making, a lonely and bookish child who identified early on with professionally driven women like Marie Curie. When she was 12, her mother married Capt. Nathan Sontag, a decorated war hero, and the family moved to California. Sontag seems to have been preternaturally poised from the start, buoyed by an unshakable belief in her own august destiny. The authors quote a classmate from North Hollywood High whose memories of Sontag are of an awe-inspiring creature: ''She was so focused -- even austere, if you can call a 15-year-old austere. Susan -- no one ever called her Susie -- was never frivolous. She had no time for small talk.'' While still in high school, Sontag and one of her chosen pals visited Thomas Mann; never one to be overly impressed, she later recalled that the great novelist talked like a book review.


After attending Berkeley for a semester, Sontag, at 16, went to the University of Chicago, where her scores on the placement exams enabled her to take graduate courses. She studied with Leo Strauss and Kenneth Burke; the latter apparently recognized the attractive, contained young woman as ''a genius in the making.'' In her sophomore year, a mere 10 days after meeting him, Sontag married a sociology instructor, the 28-year-old Philip Rieff, whose class she had drifted into. Within two years, she and Rieff had moved to Boston, where Rieff taught at Brandeis, and became the parents of a son, David. Sontag took English classes at Harvard and went on to receive her master's degree in philosophy, ranking first among the department's doctoral candidates and attracting such powerful mentors as the theologian Paul Tillich. She contributed significantly to the book that would make Rieff's academic reputation, ''Freud: The Mind of the Moralist'' (the biographers point out that ''although Sontag was not officially a co-author, the work had become their baby every bit as much as little David''), and in 1957 won a fellowship to pursue her Ph.D. studies at Oxford. (Her proposed dissertation, which she never finished, was on the ''metaphysical presuppositions of ethics.'') Sontag took off for Europe, leaving her husband and son behind, and four months into her British stay transplanted herself to Paris. There she became friendly with Alfred Chester, a gifted, openly gay writer who became obsessed with Sontag (to the point of considering marrying her) and introduced her to the reigning New York literati. Just as important for her future career, Sontag discovered the dense, boundary-blurring mode of French thought -- which embraced popular culture with the same intensity it applied to lofty critical theories.
The 26-year old Sontag returned to America in 1959 and asked Rieff for a divorce on the way home from the airport. She reclaimed the 6-year-old David from Rieff's parents, who had been looking after him, and moved to a West End Avenue apartment in Manhattan. Frequenting literary parties all the while, she taught, worked as an editorial assistant at Commentary and began work on the -- according to Chester -- very boring'' novel that would become ''The Benefactor.'' In 1961, after her manuscript was accepted for publication by Robert Giroux of Farrar, Straus & Giroux, Sontag met the firm's publisher, Roger Straus, who would become her devoted literary impresario. Her biographers describe Straus's commitment as an ''all-encompassing care'' of Sontag's needs. ''It is not an exaggeration to say that Straus engineered Sontag's career,'' they observe, ''making certain that the novels, for example, were always in print, that even the most insignificant Sontag piece was translated and marketed abroad. No detail was too trivial.''
As it turns out, Rollyson and Paddock's book raises more questions than it answers, a prime one being whether it is possible to write a serious biography of a serious person while the subject is still alive. Biographies contemporaneous with the lives of show-biz folk and other celebrities sidestep the question most of the time, mainly because there isn't anything all that weighty hanging on the issues involved: the childhood, the first professional break, the spouse(s), the lovers, the personal demons, the heartbreaks, etc. But unless one wants to give her radically less than her due and characterize Susan Sontag as a ''personality'' along the lines of Diana Ross or Barbara Walters, a more rigorous standard of inquiry and more muscular criterion of assessment is required than is offered here. For one thing, it is impossible much of the time to figure out how the authors have obtained their information; many of the quotations are unattributed, culled from other sources and treated as definitive, or taken out of context entirely. One also wonders how the authors could have discovered what Sontag told intimate confidants, like Silvers and Straus, if they didn't consent to being interviewed for the book, or why they chose to rely on the spotlight-craving Camille Paglia (whom they refer to as an ''open lesbian,'' which is one of the few things she has been ambiguous about) for insight into Sontag's self-marketing tactics. (Paglia, it emerges, originally worshiped Sontag, only to turn against her when Sontag rebuffed her stalkerlike tactics, demanding to know: ''What is it you want from me?'') And too often their writing, which is lackluster, is marred by simple sloppiness, as when they refer to themselves in the third person as ''Sontag's biographers'' or carelessly repeat information.
Too many of the questions the book does set out to answer -- What is Sontag's relationship with her son? How much behind-the-scenes power does she really wield? Is she gay? -- are handled on a Page Six level, in alternatingly snippy or breathless tones. The issue of Sontag's sexuality is not nearly as riveting or potentially illuminating as the authors seem to think, but in any case it is a subject that deserves to be linked up with other aspects of her -- including the gay aesthetic underlying her fascination with camp and with issues of dominance and enslavement -- rather than mined for its salacious appeal. Her liaisons, passing or long-term, are faithfully recorded, as though they added up to an overall indictment of her disingenuous presentation of her public image. In fact, one could as easily argue that Sontag's refusal to use lesbianism as a trendy lifestyle accessory speaks to her credit, and that her silence on gay issues, rather than adding to her ''iconic power,'' as the authors claim, actually detracts from it.
Sontag is, finally, too faceted and elusive a creature to be caught in the flash of a paparazzo's lens. Whatever is wrong with her is not easily waved away by her fans, and whatever is right about her is not easily dismissed by her critics: she is difficult to categorize, much less analyze. One particularly problematic aspect of her writing for me is her insistently antipsychological stance, which has led to a kind of moral obtuseness about the subtler implications of political events as well as to a convenient opacity about her own motivations. There is also her unsettling tendency to see the world in terms of a hierarchy of intellect, in which basic human concerns are given short shrift. But no one would deny Sontag's enduring romance with the world of ideas, or her ability to translate that romance into an urgent, if occasionally wrongheaded, conversation with the reader. I will never forget the thrill I felt upon coming to the conclusion of her piece ''Fascinating Fascism,'' when it first appeared in The New York Review of Books in 1975. I was 20, a literature-besotted senior at Barnard, and here was evidence of a woman with the intellectual stamina equal to that of the male critics I studied. The essay's final paragraph connects the erotic theater of sadomasochism -- severed from personhood, from relationships, from love'' -- with the visual allure of Nazi imagery. ''The color is black,'' she writes, ''the material is leather, the seduction is beauty, the justification is honesty, the aim is ecstasy, the fantasy is death.'' In its violent yoking together of disparate emotional and aesthetic references, Sontag's thesis is an uncanny presentiment of cultural preoccupations to come.
Precisely because Susan Sontag is an influential, even paradigmatic figure, for both good and bad, gaining a fuller understanding of her would help us to understand the times we live in better. From this perspective, ''Susan Sontag: The Making of an Icon'' falls woefully short, for it delivers the dish, but not much more. If you're looking for the sort of bitchy nuggets that go to prove that people of achievement -- and intellectuals in particular -- are invariably miserable characters, this will suit you just fine. Meanwhile, the real Sontag has eluded us -- and will undoubtedly continue to do so until such time as she gets the smart, serious biography she deserves.




Daphne Merkin, a staff writer at The New Yorker, is the author of ''Dreaming of Hitler,'' an essay collection.


lunes, 30 de mayo de 2016

Philip Roth - Em vaig casar amb un comunista (1998)


"A més a més del braó i de la intel·ligència, el senyor Ringold incorporava a l'aula una espontaneïtat visceral que resultava una revelació per a uns nois dòcils i ben ensenyats que encara havien de comprendre que obeir les normes d'urbanitat imposades pel professor no tenia res a veure amb el desenvolupament intel·lectual. Potser tenia més repercussió del que ell mateix s'imaginava la inclinació irresistible que tenia a tirar-te l'esborrador quan no li donaves la resposta que tocava. O potser no; potser els senyor Ringold sabia perfectament que el que els nois com jo necessitàvem aprendre no era només a expressar-nos amb precisió i a respondre amb més criteri, sinó també a fer-nos sentir sense caure en l'estupidesa, a no ser més discrets ni més educats del compte, a començar a alliberar les passions masculines de la rectitud oficial que tant intimidava els nois més brillants" (9-10).


"La impressió que la seva forma provocadora d'ensenyar va causar en la meva consciència de llibertat no se'm va fer evident aleshores, per descomptat, perquè cap alumne feia aquesta mena de reflexions sobre els estudis, els professors o la seva pròpia persona; però potser sí que l'exemple d'en Murray Ringold va despertar en mi una ànsia incipient d'independitzar-me. I així l'hi vaig dir quan, al juliol del 1997, per primera vegada des del 1950, l'any en què vaig acabar l'institut, me'l vaig trobar per casualitat, ja amb noranta anys, però encara amb l'esperit del professor que assumeix amb naturalitat, sense parodiar-se a si mateix ni fer comèdia, la tasca de personificar per als seus alumnes l'expressió inconformista 'Se me'n fot', d'ensenyar-los que no cal ser l'Al Capone per cometre una transgressió, sinó que pensar ja ho és. 'En la societat', ens ensenyava el senyor Ringold, 'pensar és la transgressió més gran de totes'. 'El pensament crític', afegia, picant la taula amb els nusos dels dits per recalcar cada síl·laba, 'és la subversió màxima'. Vaig dir a en Murray Ringold que sentir de tan jove aquests coses dites per un home viril com ell - veure-ho demostrat en ell - van ser la referència de més valor a què em vaig aferrar per madurar, tot i no comprendre-les del tot, com a estudiant d'institut de mires elevades que no havia sortit de l'ou però que es delia per ser lúcid, transcendent i lliure" (10-11).


"En nom de la raó busques un motiu més elevat, un significat més profund; en aquella època jo encara tractava de ser racional davant la irracionalitat i de buscar complexitat en les coses simples. Feia reflexions sobre coses que no mereixien cap reflexió. Pensava: No pot ser que sigui tan vil i tan buit com sembla. ha de tenir més coses; segur que és més del que aparenta.
I ¿per què havia de ser així? La vilesa i la buidor també poden ser de proporcions monumentals. ¿Què hi pot haver de més obstinat que la vilesa i la buidor? ¿Que potser la vilesa i la buidor impedeixen de ser astut i rigorós? ¿Que potser la vilesa i la buidor torben el propòsit de ser un personatge important? No cal tenir un concepte gaire civilitzat de la vida per anhelar el poder. No cal tenir un concepte gaire civilitzat de la vida per  ascendir al poder. Un concepte civilitzat de la vida, de fet, pot ser-ne l'obstacle més gran, mentre que no tenir-ne un concepte civilitzat pot resultar un grandíssim avantatge" (19-20).


"De fet, a ningú ens hauria de venir gaire de nou saber que en la nostra vida ha pogut tenir lloc algun esdeveniment, algun fet important, del qual no sabem res; perquè la nostra vida és, en si mateixa i per si mateixa, una cosa de la qual sabem ben poc" (26).


"Uns homes capaços de parlar de beisbol i de boxa mentre parlaven de llibers, i capaços de parlar de llibres com si en un llibre hi hagués alguna cosa en joc; que no obrien un llibre per exalçar-lo o per sentir-se'n ennoblits o per aïllar-se del món que els envoltava, sinó per boxejar-hi" (41).


"No penso jutjar avui si una cosa que m'estimo tant com Amb una nota de triomf era art o no; el fet és que em va fer percebre per primera vegada el poder transformador de l'art i em va ajudar a afermar les meves primeres idees sobre el que volia i esperava que fes el llenguatge d'un artista literari: fer-se ressò dels afanys dels oprimits. (I em va ensenyar, en contra del que insistien els meus professors, que podia començar una frase amb la conjunció copulativa i.)" (54).


"¿Per què feu comentaris despectius de persones de color? Dels negres només us sento dir coses despectives. I no només esteu en contra dels negres; esteu en contra dels sindicats, esteu en contra del liberalisme, esteu en contra de pensar, esteu en contra de tot el que us beneficia. ¿Com pot ser que una persona es passi tres o quatre anys a la guerra, vegi morir amics, quedi ferit, se li alteri la viea i continuï sense saber què ha passat i per què passa? Només sabeu que en Hitler ha començar alguna cosa. Només sabeu que la junta de reclutament us ha cridat. ¿Sabeu què crec? Que repetiríeu tot el que han fet els alemanys si fossiu al seu lloc. Trigaríem una mica més a arribar-hi pel que té de democràtica la nostra societat, però acabaríem sent completament feixistes, amb dictador inclòs, arrossegats pels qui escupen les mateixes estupideses que escopiu vosaltres. La conducta discriminatòria dels comandaments d'aquest port és greu; però que vosaltres, que sou de famílies humils, que sou uns morts de gana, que esteu destinats a treballar en una cadena de muntatge, a ser explotats en una fàbrica o en una mina de carbó, i que el sistema us dóna pel sac - sous baixos, preus alts, beneficis astronòmics -, que vosaltres precisament sigueu uns intolerants de merda que aixequeu la veu contra els comunistes..." I tot seguit els va explicar tot el que no sabien" (64-65).


"Va saber conviure amb la vida molt temps; no viure-la, sinó convieure-hi" (72).


"¿Com és que he conservat viu el record de la cabanya de l'Ira tant temps? De fet, sempre són les imatges més antigues - les d'independència i de llibertat, sobretot - les que perduren amb obstinació enmig de les alegries i els cops de tota una vida. I la idea de la cabanya, al capdavall, no és original de l'Ira, sinó que té una història. És de Rousseau. És de Thoreau. El lenitiu de la cabanya primitiva; el lloc on quedes reduït a l'escència de tu mateix, on retornes - encara que no sigui el lloc d'on véns - per purificar-te i exonerar-te de la lluita; el lloc on et desvesteixes i et desprens dels uniformes que has portat i les disfresses que t'has posat, on abandones el baldament i la rancúnia, la contemporització amb el món i la confrontació amb el món, la manipulació que fas del món i el maltractament que en reps. L'home vell es retira i s'endinsa al bosc. És un motiu recurrent en el pensament filosòfic oriental: en el pensament taoista, en el pensament hindú, en el pensament xinès. L''habitant del bosc', l'última etapa del camí de la vida. Pensem en aquelles pintures xineses del vell al peu de la muntanya, del xinès vell tot sol al peu de la muntanya, fugint de l'enrenou de l'autobiografia. Ha entrat aferrissadament en combat amb la vida; entra en combat amb la mort, arrossegat per l'austeritat, la qüestió definitiva" (95).


"'Tot el que coneixem no ha nascut de la tirania dels tirans, sinó de la tirania de l'ambició, la ignorància, la brutalitat i l'odi de la humanitat. El tirà maligne és l'home corrent!" (117).


"El dia que per primera vegada t'adones que el teu pare és vulnerable a l'altra gent és dolorós; però quan veus que és vulnerable a tu, que et necessita més del que tu encara puguis creure que el necessites, quan prens consciència que podries arribar a fer-li por, i fins i tot sotmetre'l si volguessis, tot això és tan contraposat a les típiques inclinacions filials que no t'ho expliques" (135).


"Tenia raó, ben mirat; si no fos pels errors que he comès, encara seria a casa assegut a l'escala de l'entrada" (136).


"Aquells centenars i centenars de llibres seriosos que omplien les lleixes de la biblioteca - poesia, novel·les, obres de teatre, llibres d'història, llibres sobre arqueologia, món antic, música, indumentària, dansa, art, mitologia -; els discos de música clàssica que ocupaven fins a una alçada de dos metres les vitrines de banda i banda del tocadiscos; els quadres, dibuixos i gravats que hi havia penjats a les parets; els objectes que hi havia disposats sobre el faldar de la llar de foc i que omplien la superfície de les taules - estatuetes, capses esmaltades, cristalls de pedres precioses, vaixella decorada, instruments astronòmics antics, objectes esculpits de vidre, plata i or, uns de clarament figuratius i uns altres d'extravagants i abstractes - no eren simples peces decoratives ni bibelots per fer bonic, sinó possessions vinculades amb un estil de vida plaent i, alhora, amb una moral, amb l'aspiració de la humanitat d'atènyer la transcendència per mitjà del coneixement i el pensament. En un entorn així, el fet de vagar d'una habitació a l'altra buscant el diari del vespre o d'estar assegut davant del foc menjant una poma podien ser en si mateixos part d'una gran aventura; o almenys així ho semblava a un noi a qui casa seva, tot i ser neta, endreçada i força plena de comoditats, no havia despertat mai - ni en ningú altre - cap mena de reflexió sobre la condició humana ideal" (150).


"- Si no m'equivoco, la tesi dels teus llibres és que la persona té moltes facetes difícils de creure. Segons les teves novel·les, d'una persona ens podem esperar qualsevol cosa" (201).


"¿L'art com a arma? - em va dir, amb la paraula arma carregada de menyspreu i una arma en si mateixa a la vegada -. ¿L'art com a paladí de totes les reivindicacions? ¿L'art com a advocat de totes les bones causes? ¿Qui t'ha ensenyat tot això? ¿Qui t'ha ensenyat que l'art són proclames? ¿Qui t'ha ensenyat que l'art està al servei del 'poble'? L'art està al servei de l'art; si no, no és un art digne de l'atenció de ningú. ¿Quin és el motiu per escriure literatura seriosa, Zuckerman? ¿Desarmar els enemics de la regulació de preus? El motiu per escriure literatura seriosa és escriure literatura seriosa. ¿Vols rebel·lar-te contra la societat? Jo et diré com has de fer-ho: escrivint bé. ¿Vols abraçar una causa perduda? [...] ¿Vols una causa perduda per la qual lluitar? Doncs lluita per la paraula. No per la paraula grandiloqüent, ni per la paraula inspirada, ni per la paraula en favor o en contra d'una cosa o d'una altra, ni per la paraula que assabenta la gent respectable que ets una persona admirable i compassiva que està al costat dels sotmesos i els oprimits, sinó per la paraula que fa saber a les poques persones cultes condemnades a viure als Estats Units que estàs al costat de la paraula! Aquesta teva obra és una porqueria. És horrorosa. Fa desesperar. És matussera, simple, de poques mires, propagantista. Desdibuixa la realitat amb paraules. I està impregnada del tuf de la teva virtut. La cosa que té un efecte més nefast sobre l'art és el desig de l'artista de demostrar que és bo. La terrible temptació de l'idealisme! Has d'aprendre a dominar el teu idealisme, a dominar tant la virtut com el vici, a dominar estèticament tot el que et mou íntimament a escriure: la indignació, la ideologia, l'aflicció, l'amor! Si comences predicant i prenent partit, si comences veient el teu punt de vista com el millor, ets incompetent com a artista, incompetent i ridícul. ¿Per què escrius aquestes proclames? ¿Perquè mires al teu voltant i quedes 'commogut'? La gent tendeix amb massa facilitat a falsejar els seus sentiments. De seguida volen sentir alguna cosa, i escandalitzar-se i commoure's són el recurs més fàcil; i el més adotzenat. Excepte en casos comptats, Zuckerman, l'escàndol és sempre postís. Proclames... L'art no en vol saber res, de proclames! Emporta't aquesta merda del meu despatx, sisplau" (269-270).


"- La política és la gran generalitzadora - em deia en Leo -, i la literatura és la gran particularitzadora; i entre elles no només estan en relació inversa, sinó que a més a més tenen una relació antagònica. Per a la política, la literatura és decadent, capciosa, intranscendent, carregosa, perversa, grisa, una cosa que no té solta ni volta i que no hauria d'existir. ¿Per què? Doncs per l'impuls particularitzador que és l'essència de la literatura. No es pot ser artista i renunciar al matís. En tant que aritsta tens el matís com a tasca. La teva tasca és no simplificar. Ni que optis per escriure amb la màxima simplicitat possible, a l'estil d'en Hemingway, la teva tasca continua sent transmetre el matís, destriar la complexitat, pressuposar la contradicció. No pas eliminar o negar la contradicció, sinó verue on, dintre la contradicció, hi ha l'ésser humà turmentat. Consentir el desordre, deixar-lo entrar. L'has de deixar entrar. Si no ho fas, produeixes propaganda; que si no és per a un partit polític o per a un movient polític, és propaganda poca-solta per a la vida mateixa, per a la vida tal com ella voldria que la donessin a conèixer" (274-275).


"Ni tan sols estava sola; per estar sol s'ha de ser algú" (312).


"Shakespeare ens ha ensenyat que, a l'hora de relatar una història, no podem deixar de sentir comprensió per cap personatge. Però jo no sóc Shakespeare, i continuo sentint menyspreu cap a aquell matrimoni de sicaris pel que van fer al meu germà" (314).


"La murmuració és el nostre déu; la murmuració com a evangeli, com a fe nacional. El maccarthisme com a inici de la utilització de qualsevol cosa (no només de l'alta política) com a espectacle per entrentir el gran públic; el maccarthisme com la primera eclosió de postguerra de la irreflexió que impera actualment als Estats Units" (349).


"¿Qui hauria pogut explicar la transgressió de la puresa a un militant que era pur sempre i en tot moment? L'O'Day no havia sigut mai d'una manera amb aquest, d'una altra manera amb aquell i d'una altra amb aquell altre. No participa de la volubilitat de l'ésser humà. L'ideòleg és més pur que la resta de nosaltres perquè és ideòleg amb tothom. Vaig penjar" (355).


"[...]; perquè si l'estimes, ni que sigui una mica, ets capaç de pensar de tant en tant en ella com algú que no és 'només' la teva mare. Penses en la seva felicitat i en la seva infelicitat; penses en la seva salut; penses en la seva solitud; penses en la seva insensatesa" (382).


"Cedir a la temptació de rendir-se no és intel·ligent. A partir de certa edat, això et pot matar com qualsevol altra malaltia. ¿Segur que vols desentendre't de tot abans que t'arribi l'hora? Guarda't de la utopia de l'aïllament; guarda't de la utopia de la cabanya al bosc, del refugi contra la ràbia i la pena; de la solitud inexpugnabnle. Així va acabar l'Ira; i molt abnas del dia que caigués mort" (387).


"Quant et deslliures, com jo vaig intentar fer, de totes les quimeres més evidents (la religió, la ideologia, el comunisme), et continua quedant la fal·làcia de la teva pròpia bondat, que és l'última quimera" (390).


"Oposar-se a la tirania de la transigència" (390).


"Tens la traïció a ratlla per una banda i acabes traint igualment per una altra; perquè el sistema no és estàtic, sinó viu, i tot el que és viu està en moviment; perquè la puresa és petrificació; perquè la puresa és una mentida; perquè, si no ets un model d'ascetisme com en Johnny O'Day i Jesucrist, hi ha una infinitat de coses que t'empenyen; perquè, sense la barra de ferro de la rectitud amb què els Grant van obrir-se camí a cops, sense la gran mentida de la rectitud per dir-te per què fas el que fas, al llarg de tota la vida necessites preguntar-te: 'Per què faig el que faig?'. I has de conviure amb tu mateix sense saber-ho. [...] L'Eve no es va casar amb un comunista; es va casar amb un home que tota la vida va estar buscant el seu lloc a la vida. Això és el que l'irritava i el confonia i el que el va acabar perdent: no trobar una vida a la seva mida. Tot el seu esforç va ser un despròpòsit descomunal; però els errors sempre s'acaben pagant, ¿oi?" (391-392).


" - jo era molt petit i no podia dormir perquè el meu avi s'havia mort i m'entestava a voler entendre on se n'havia anat un cop mort -" (395). 


Philip Roth, Em vaig casar amb un comunista. Barcelona: La Magrana, 2012 (Traducció de Xavier Pàmies). 




miércoles, 18 de mayo de 2016

Michel Foucault - Nascimento da Bioplítica (Curso dado no Collège de France, 1978-79)


"É uma Europa [s. XVIII] do enriquecimento coletivo, é uma Europa como sujeito econômico coletivo que, qualquer que seja a concorrência estabelecida entre os Estados, ou melhor, através da própria concorrência que se estabelece entre os Estados, deve tomar um caminho que será o do progresso econômico ilimitado. [...] É a uma mundialização do mercado que somos assim convidados [...]. Claro, não está aí, nessa organização, em todo caso nessa reflexão sobre a posição recíproca do mundo e da Europa, não está aí o início da colonização. Fazia tempo que ela havia começado. Não creio tampouco que esteja aí o início do imperialismo no sentido moderno ou contemporâneo do termo, porque sem dúvida é mais tarde, no século XIX, que se vê a formação desse novo imperialismo. Mas digamos que temos aí o início de um novo tipo de cálculo planetário na prática governamental europeia" (75-77,ênfase minha.)


"Se utilizo a palavra 'liberal', é, primeiramente, porque essa prática governamental que está se estabelecendo não se contenta em respeitar esta ou aquela liberdade, garantir esta ou auela liberdade. Mais profundamente, ela é consumidora de liberdade. É consumidora de liberdade na medida em que só pode funcionar se existe efetivamente certo número de liberdades: liberdade do mercado, [...]. A nova razão governamental necessita portanto de liberdade, a nova arte governamental consome liberdade. Consome liberdade, ou seja, é obrigada a produzi-la. É obrigada a produzi-la, é obrigada a organizá-la. A nova arte governamental vai se apresentar portanto como gestora da liberdade, não no sentido imperativo 'seja livre', com a contradição imediata que esse imperativo pode trazer. Não é o 'seja livre' que o liberalismo formula. O liberalismo formula simplesmente o seguinte: vou produzir o necessário para tornar você livre. Vou fazer de tal modo que você tenha a liberdade de ser livre. Com isso, embora esse liberalismo não seja tanto o imperativo da liberdade, mas a gestão e organização das condições graças às quais podemos ser livres, vocês vêem que se instaura, no cerne dessa prática liberal, uma relação problemática, sempre diferente, sempre móvel, entre a produção da liberdade e aquilo que, produzindo-a, pode vir a limitá-la e a destruí-la. O liberalismo, no sentido em que eu o entendo, esse liberalismo que podemos caracterizar como a nova arte de governar formada no século XVIII, implica em seu cerne uma relação de produção/destruição [com a] liberdade [...]. É necessário, de um lado, produzir a liberdade, mas esse gesto mesmo implica que, de outro lado, se estabeleçam limitações, controles, coerções, obrigações apoiadas em ameaças, etc" (86-87).


"Logo, a liberdade no regime do liberalismo não é um dado, a liberdade não é uma região já pronta que se teria de respeitar, ou se o é, só o é parcialmente, regionalmente, neste ou naquele caso, etc. A liberdade é algo que se fabrica a cada instante. O liberalismo não é o que aceita a liberdade. O liberalismo é o que se propõe fabricá-la a cada instante, suscitá-la e produzi-la com, bem entendido, [todo o conjunto] de injunções, de problemas de custo que essa fabricação levanta" (88).


"Podemos dizer que, afinal de contas, o lema do liberalismo é 'viver perigosamente'. 'Viver perigosamente' significa que os indivíduos são postos perpetuamente em situação de perigo, ou antes, são condicionados a experimentar sua situação, sua vida, seu presente, seu futuro como portadores de perigo. E é essa espécie de estímulo do perigo que vai ser, a meu ver, uma das principais implicações do liberalismo. [...] Enfim, por toda parte vocês vêem esse incentivo ao medo do perigo que é de certo modo a condição, o correlato psicológico e cultural interno do liberalismo. Não há liberalismo sem cultura do perigo" (90-91).


"Eis a moldura histórica dentro da qual o que se chama de neoliberalismo alemão tomou corpo. [...] É diferente de um cálculo político, mesmo que esteja inteiramente permeado por um cálculo político. Tampouco é uma ideologia, embora haja, claro, todo um conjunto de ideias, de princípios de análise, etc., perfeitamente coerentes. Trata-se na verdade de uma nova programação da governamentalidade liberal. Uma reorganização interna que, mais uma vez, não pergunta ao Estado que liberdade você vai dar à economia, mas pergunta à economia: como a sua liberdade vai poder ter uma função e um papel de estatização, no sentido que isso permitirá fundar efetivamente a legitimidade de um Estado? (127).


"[...] Pois bem, dizem os ordoliberais, é preciso inverter inteiramente a fórmula e adotar a liberdade de mercado como princípio organizador e regulador do Estado, desde o início da sua existência até a última forma das suas intervenções. Em outras palavras, um Estado sob a vigilância do mercado em vez de um mercado sob a vigilância do Estado [...] Porque não há que se iludir: o neoliberalismo atual não é, de maneira nenhuma, como se diz muitas vezes, a ressurgência, a recorrência de velhas formas de economia liberal, formuladas nos séculos XVIII e XIX, que o capitalismo atualmente reativaria, por certo número de razões relacionadas tanto à sua impotência, às crises que ele atravessa, quanto a certo número de objetivos políticos ou mais ou menos locais e determinados. Na verdade, o que está em questão nesse neoliberalismo atual, quer se tome a forma alemã que evoco precisamente agora, quer se tome a forma americana do anarcoliberalismo, é uma coisa muito mais importante. O que está em jogo é saber se, efetivamente, uma economia de mercado pode servir de princípio, de forma e de modelo para um Estado [...]. Não se trata apenas de deixar a economia livre. Trata-se de sab[er até onde vão poder se estender os poderes de informação políticos e sociais da economia de mercado" (158-160).


"Ora, para os neoliberais, o essencial do mercado não está na troca, [...]. O essencial do mercado está na concorrência. [...] Pois bém, é aí que os ordoliberais rompem com a tradição dos séculos XVIII e XIX. Eles dizem: do princípio da concorrência como forma organizadora do mercado, não se pode e não se [deve] tirar o laissez-faire. Por quê? Porque, dizem eles, quando da economia do mercado você tira o princípio do laissez-faire, é que no fundo você ainda é prisioneiro do que se poderia chamar de uma 'ingenuidade naturalista', [...] Não é de modo algum um dado natural. A concorrência. A concorrência é uma essência. [...] A concorrência é um eîdos. A concorrência é um princípio de formalização. A concorrência possui uma lógica interna, tem sua estrutura própria. Seus efeitos só se produzem se essa lógica é respeitada. É, de certo modo, um jogo formal entre desigualdades. Não é um jogo natural entre indivíduos e comportamentos" (161-163).


[1939, 'Colóquio Walter Lippmann'.] "Esse liberalismo positivo é, portanto, um liberalismo intervencionista. É um liberalismo de que Röpke, na Gesellschaftskrisis, que publicará, aliás, pouco tempo depois do colóquio Lippmann, diz 'A liberdade de mercado necessita de uma política ativa e extremamente vigilante'. [...] Fórmulas que nem o liberalismo clássico do século XIX nem o anarcocapitalismo americano poderiam aceitar. Eucken, por exemplo, diz: 'O Estado é responsável pelo resultado da atividade econômica'. Franz Böhm diz: 'O Estado deve dominar e devir econômico. Miksch diz: "Nessa política liberal - essa frase é importante - 'é possível que nessa política liberal o número das intervenções econômicas seja tão grande quanto numa política planificadora, mas sua natureza é diferente" (182-184).


"Em particular, a política neoliberal em relação ao desemprego é perfeitamente clara. Não se deve de maneira nenhuma, numa situação de desemprego, qualquer que seja a taxa de desemprego, intervir diretamente em primeiro lugar sobre o desemprego, como se o pleno emprego devesse ser um ideal político e um princípio econômico a ser salvo em qualquer circunstância. [...] O pleno emprego, não é um objetivo, pode ser até possível que um quantum de desemprego seja absolutamente necessário para a economia. Como diz, creio eu, Röpke, o que é um desempregado? Não é um deficiente econômico. O desempregado não é uma vítima da sociedade. O que é o desempregado? É um trabalhador em trânsito. É um trabalhador em trânsito entre um atividade não rentável e uma atividade mais rentável" (191).


"População, técnicas, aprendizagem e educação, regime jurídico, disponibilidade dos solos, clima: tudo isso são elementos que, como vocês vêem, não são diretamente econômicos, não tocam nos mecanismo específicos do mercado, mas são para Eucken as condições em que será possível fazer a agricultura funcionar como um mercado, a agricultura num mercado. A ideia não era: dado o estado de coisas, como encontrar o sistema econômico capaz de levar em conta os dados básicos próprios da agricultura europeia? Mas sim: dado que o processo de regulação econômico-político é e não pode ser senão o mercado, como modificar essas bases materiais, culturais, técnicas, jurídicas que estão dadas na Europa? Como modificar esses dados, como modificar essa moldura para que a economia de mercado intervenha? [...] Afinal, tanto a intervenção governamental deve ser discreta no nível dos processos econômicos propriamente ditos, como, ao contrário, deve ser maciça quando se trata desse conjunto de dados técnicos, científicos, jurídicos, demográficos, digamos, grosso modo, sociais, que vão se tornar agora cada vez mais o objeto da intervenção governamental" (193-194).


"Uma política social não pode adotar a igualdade como objetivo. Ao contrário, ela deve deixar a desigualdade agir e como dizia... não sei mais quem, acho que era Röpke que dizia: as pessoas se queixam da desigualdade, mas o que isso quer dizer? 'A desigualdade é a mesma para todos', diz ele. Fórmula que, evidentemente, pode parecer enigmática, mas que é fácil compreender a partir do momento em que se considera que, para ele, o jogo econômico, com os defeitos desigualitários que ele comporta, é uma espécie de regulador geral da sociedade, a que, evidentemente, todos devem prestar e se dobrar. Logo, nada de igualização e, por conseguinte, de modo mais preciso, nada de transferência de renda d uns para outros" (196). 


Não se trata de assegurar aos indivíduos uma cobertura social dos riscos, mas de conceder a cada um uma espécie de espaço econômico, dentro do qual podem assumir os riscos.
O que nos conduz, claro, à conclusão de que, pois bem, só ha uma política social verdadeira e fundamental: o crescimento econômico. [...] A ideia de uma privatização dos mecanismos do seguro, em todo caso a ideia de que cabe ao indivíduo, pelo conjunto das reservas de que ele vai poder dispor, seja a título simplesmente individual, seja por intermédio das sociedades de ajuda mútua, etc., [proteger-se dos riscos], esse objetivo é, apesar de tudo, o que vocês vêem em ação nas políticas neoliberais tais como a que conhecemos atualmente na França. É essa a tendência: a política social privatizada. [...] Primeiro ponto a salientar, este: vocês vêem que a intervenção governamental - e isso os neoliberais sempre disseram - não é menos densa, menos frequente, menos ativa, menos continua do que num outro sistema. [...] O neoliberalismo, o governo neoliberal não tem de corrigir os efeitos destruidores do mercado sobre a sociedade. Ele não tem de constituir, de certo modo, um contraponto ou um anteparo entre a sociedade e os processos econômicos. Ele tem de intervir sobre a própria sociedade em sua trama e em sua espessura. No fundo, ele tem de intervir nessa sociedade para que os mecanismos concorrenciais, a cada instante e em cada ponto da espessura social, possam ter o papel de reguladores - e é nisso que a sua intervenção vai possibilitar o que é o seu objetivo: a constituição de um regulador de mercado geral da sociedade. Vai se tratar portanto, não de um governo econômico, como aquele com que sonhavam os fisiocratas, isto é, o governo tem apenas de reconhecer e observar as leis econômicas; não é um governo econômico, é um governo da sociedade" (197-199).


"O homo oeconomicus que se quer reconstituir não é o homem da troca, não é o homem consumidor, é o homem da empresa e da produção. [...] E, por conseguinte, se há algo parecido com um retorno na política neoliberal, não é certamente o retorno a uma política governamental do laissez-faire, certamente não é o retorno a uma sociedade mercantil como a que Marx denunciava no início do livro I do Capital. Procura-se voltar, isso sim, a uma espécie de ética social da empresa, de que Weber, Sombart, Schumpeter procuraram fazer a história política, cultural e econômica" (201).


"Ser liberal não é, portanto, em absoluto, ser conservador, no sentido da manutenção dos privilégios de fato resultantes da legislação passada. É, ao contrário, ser essencialmente progressista no sentido de uma perpétua adaptação da ordem legal às descobertas científicas, aos progressos da organização e da técnica econômicas, às mudanças de estrutura da sociedade, às exigências da consciência contemporânea" (224).


"O que é o sistema? Pois bem, é um conjunto complexo que compreende processos econômicos cuja análise propriamente econômica decorre, de fato, de uma teoria pura e de uma formalização que pode ser, por exemplo, a formalização dos mecanismos de concorrência, mas esses processos econômicos só existem realmente na história na medida em que uma moldura institucional e regras positivas lhe proporcionaram suas condições de possibilidade. Eis o que, historicamente, quer dizer essa análise comum, em suma, essa análise de conjunto das relações de produção" (226).


"Eu creio que o liberalismo americano, atualmente, não se apresenta apenas, não se apresenta tanto como uma alternativa política, mas digamos que é uma espécie de reivindicação global, multiforme, ambígua, com ancoragem à direita e à esquerda. É também uma espécie de foco utópico sempre reativado. [...] É Hayek, que dizia, há alguns anos: precisamos de um liberalismo que seja um pensamento vivo. O liberalismo sempre deixou por conta dos socialistas o cuidado de fabricar utopias, e foi a essa atividade utópica ou utopizante que o socialismo deveu muito do seu vigor e do seu dinamismo histórico. Pois bem, o liberalismo também necessita de utopia. Cabe-nos fazer utopias liberais, cabe-nos pensar no modo do liberalismo, em vez de apresentar o liberalismo como uma alternativa técnica de governo. O liberalismo como estilo geral de pensamento, de análise e de imaginação" (301-302, ênfase minha).


"O homo oeconomicus é um empresário, e um empresário de si mesmo. [...] O objeto de todas as análises que fazem os neoliberais será substituir, a cada instante, o homo oeconomicus parceiro da troca por um homo oeconomicus empresário de si mesmo, sendo ele próprio seu capital, sendo para si mesmo seu produtor, sendo para si mesmo a fonte de [sua] renda" (311).


"[...] aplicar análises econômicas a campos e a áreas que são totalmente novos" (312).


"Como diz Becker, toda conduta 'que aceite a realidade' - deve poder resultar de uma análise econômica. O homo oeconomicus é aquele que aceita a realidade. A conduta racional é toda conduta sensível a modificações nas variáveis do meio e que responde a elas de forma não aleatória, de forma portanto sistemática, e a economia poderá portanto se definir como a ciência da sistematicidade das respostas às variáveis do ambiente" (368) --- Skinner ---


"O homo oeconomicus é, do ponto de vista de uma teoria do governo, aquele em que não se deve mexer. Deixa-se o homo oeconomicus fazer. É o sujeito ou o objeto do laissez-faire. É, em todo caso, o parceiro de um governo cuja regra é o laissez-faire. E eis que agora, nessa definição de Becker tal como eu lhes dei, o homo oeconomicus, isto é, aquele que aceita a realidade ou que responde sistematicamente às modificações nas variáveis do meio, esse homo oeconomicus aparece justamente como o que é manejável, o que vai responder sistematicamente a modificações sistemáticas que serão introduzidas artificialmente no meio. O homo oeconomicus é aquele que é eminentemente governável. De parceiro intangível do laissez-faire, o homo oeconomicus aparece agora como o correlativo de uma governatmentalidade que vai agir sobre o meio e modificar sistematicamente as variáveis do meio" (369).


"O sujeito de direito é por definição um sujeito que aceita a negatividade, que aceita a renúncia a si mesmo, que aceita, de certo modo, cindir-se e ser, num certo nível, detentor de um certo número de direitos naturais e imediatos e, em outro nível, aquele que aceita o princípio de renúncia a eles e vai com isso se constituir como um outro sujeito de direito superposto ao primeiro. A divisão do sujeito, a existência de uma transcendência do segundo sujeito em relação ao primeiro, uma relação de negatividade, de renúncia, de limitação entre um e outro, é isso que vai caracterizar a dialética ou a mecânica do sujeito de direito, e é aí, nesse movimento, que emergem a lei e a proibição. [...] Temos, [...], com o sujeito de interesse tal como os economistas o fazem funcionar uma mecânica totalmente diferente dessa dialética do sujeito de direito, já que é uma mecânica egoísta, é uma mecânica imediatamente multiplicadora, é uma mecânica sem transcendência nenhuma, é uma mecânica em que a vontade de cada um vai se harmonizar espontaneamente e como que involuntariamente à vontade e ao interesse dos outros. Estamos bem longe do que é a dialética da renúncia, da transcendência e do vínculo voluntário que se encontra na teoria jurídica do contrato. O mercado e o contrato funcionam exatamente ao contrário um do outro, e têm-se na verdade duas estruturas heterogêneas uma à outra" (375-376, ênfase minha).


"É isso, parece-me, que caracteriza a racionalidade liberal: como regular o governo, a arte de governar, como [fundar] o princípio de racionalização da arte de governar no comportamento racional dos que são governados" (423, ênfase minha).


"E é nisso que vocês vêem no mundo moderno, o mundo que nós conhecemos desde o século XIX, toda uma série de racionalidades governamentais que se acavalam, se apoiam, se contestam, se combatem reciprocamente. Arte de governar pautada pela verdade, arte de governar pautada pela racionalidade do Estado soberano, arte de governar pautada pela racionalidade dos agentes econômicos, de maneira mais geral, arte de governar pautada pela racionalidade dos próprios governados. São todas essas diferentes artes de governar, essas diferentes maneiras de calcular, de racionalizar, de regular a a arte de governar que, acavalando-se reciprocamente, vão ser, grosso modo, objeto de debate político desde o século XIX. O que é a política, finalmente, senão ao mesmo tempo o jogo dessas diferentes artes de governar com seus diferentes indexadores e o debate que essas diferentes artes de governar suscitam? É aí, parece-me, que nasce a política. Bom, é isso. Obrigado." (424).  


Michel Foucault, Nascimento da Bioplítica. São Paulo: Martins Fontes, 2008.





martes, 10 de mayo de 2016

Zoë Heller - Anotações sobre um escândalo (2003)


"Para a maioria das pessoas, a franqueza é um abandono tão incomum do seu modus operandi padrão - uma espécie de aberração em sua prosaica falsidade -, que elas se sentem obrigadas a nos alertar quando um momento de sinceridade está para chegar. 'Para ser totalmente sincero', dizem, ou 'Para falar a verdade', ou 'Posso ser direto?' Com frequência querem extrair de você promessas de discrição antes de seguirem adiante. 'Isso fica só entre a gente, certo?...' 'Você tem que prometer não contar para ninguém...' Sheba não faz nada disso. Ela expele verdades íntimas e pouco lisonjeiras sobre si mesma a toda hora sem pensar duas vezes. 'Eu me masturbava obsessivamente quando era pequena', ela contou uma vez quando estávamos começando a nos conhecer. 'Minha mão praticamente teve que vedar as minhas calcinhas com fita adesiva para evitar que eu me masturbasse em lugares públicos.' Tentando soar como se estivesse acostumada a puxar esses assuntos enquanto saboreava um café e um KitKat, eu dizia: 'É mesmo?'

Acho que é uma característica de classe - essa franqueza despreocupada. Se eu tivesse tido mais contato com gente fina em minha vida, provavelmente estaria familiarizada com o estilo e não acharia nada de mais. Mas Sheba é a única pessoa genuinamente de classe alta que já conheci. A sinceridade descartável dela é tão exótica para mim quanto o lábio de um índio da Amazônia." (9-10)

NOTA: Dubto que la franquesa es degui sempre a una condició de classe, però em sembla una reflexió interessant.


"Considerei a incapacidade de Sheba para forjar uma amizade instantânea como um sinal positivo." (27)


"Quando a história de Sheba veio a público, um cara do Evening Standard escreveu um artigo em que aludiu a boatos não comprovados da experiência sexual de Connolly anterior ao seu caso con Sheba. Ele fez a seguinte pergunta: 'Qual o garoto de sangue quente de quinze anos que não gostaria de rolar na grama com Sheba Hart?' Eu achei que foi muito honesto e corajoso da parte dele escrever isso, mas provocou uma enxurrada de artigos hipócritas e puritanos protestando contra o tratamento supostamente frívolo dado pelo jornalista a um assunto tão sério." (111)


"Ninguém faz ideia de quantas meninas concupiscentes eu já vi, que conhecem todos os truques de manipulação sexual de que as mulheres são capazes." (112)


"Da primeira vez que Jennifer foi ao meu apartamento, fiz uma faxina escrupulosa em preparação para sua chegada; até enfeitei Portia, caramba. Mesmo assim, tive uma terrível sensação de estar exposta quando ela entrou. Era como se minha cesta de roupa suja, e não minha sala de estar irrepreensível, estives à mostra. Mas a estranheza de ter uma colega de profissão observando a arrumação de seu lar não ocorrera a Sheba. Ela não estava pensando no que eu estava pensando. Ela tinha aquela confiança burguesa absoluta na correção da sua sala de estar, dos seus móveis gigantescos, das roupas de seus filhos espalhadas." (129-130, ênfase minha)

NOTA: Altre cop la consciència de classe.


"- É difícil, não é, Barbara? A pessoa supõe que os modos são a formalização da gentileza e da consideração mais básicas, mas durante a maior parte do tempo eles são apenas questões estéticas disfarçadas de princípios morais, não são?" (138)


"Existe, eu percebo agora, uma coisa chamada tirania do humilde - aquela pessoa que balança a cabeça concordando e assiste calada enquanto você fala demais, grita muito alto e fica se mostrando e que, de modo geral, faz papel de boba. É muito mais saudável ter uma amiga que não tem medo de criticar você! Nunca é agradável ser repreendida. Houve ocasiões em que eu tive vontade de dar um empurrão em Sheba. Entretanto, mesmo zangada, eu sempre soube que sua franqueza era uma vantagem para o nosso relacionamento - algo que só podia fortalecer nossa ligação." (185, ênfase minha)


"Pessoas como Sheba pensam que sabem como é estar sozinha. Elas se remetem em pensamento ao momento em que terminaram um namoro, em 1975, e aguentaram um mês inteiro antes de encontrar uma pessoa nova. Ou a semana que passaram numa cidade da Baviera, quando tinham quinze anos de idade, visitando uma amiga por correspondência alemã e descobrindo que sua letra era a melhor coisa que ela tinha. Mas sobre o gotejar da solidão a longo prazo, sem fim à vista, elas não têm ideia. Não sabem o que é construir um fim de semana inteiro em torno de uma visita à lavanderia automática. Ou sentar num apartamento escuro na noite de Halloween, porque você não suporta expor sua intimidade a um turma de crianças pedindo doces. Ou ouvir o bibliotecário sorrir com pena e dizer 'Meu Deus, você é uma leitora rápida!' quando você leva de volta sete livros, todos lidos, uma semana depois de pegá-los. Elas não sabem o que é ser tão cronicamente intocada que o roçar acidental da mão de um motorista de ônibus em seu ombro manda um solavanco de desejo diretamente para a sua virilha. Eu me sentava em bancos do parque, no metrô e em carteiras escolares, sentindo o grande estoque de amor despropositado e sem uso guardado em minha barriga como uma pedra, até ter certeza de que iria começar a gritar e me atirar em desespero no chão. Sobre tudo isso Sheba e seus pares não tinham a menor ideia." (243).


"Tenho a impressão de que uma grande parte do vício - e da virtude, aliás - é uma questão de circunstância. É bem possível que se os meus cigarros tivessem acabado mais cedo, ou se Bangs não tivesse sido tão abjeto, Sheba jamais tivesse sido delatada. A maldade sempre aparece, minha mãe costumava dizer, mas acho que ela estava enganada. A maldade pode ficar oculta, cuidando da sua vida por toda a eternidade, se a situação certa não surgir." (251)

Zoë Heller, Anotações sobre um escândalo. Record, 2007.